Ekonomide Gordian Düğümü! Mehmet Şimşek Büyük İskender olur mu?
Mehmet Şimşek daha Hazine ve Maliye Bakanı olarak göreve gelmeden konuşulmaya başlandı. Göreve geldiğinden beri sorgulamaları bitmedi. Şimşek’in yaşadığı zorlukları bir uzman sıralayınca ‘doldurduk, alamadık, doldurmadık’ gibi bir çelişkiler yumağıyla karşılaştık. Tarihsel bir hikayesi olan ‘Gordion düğümü’ ile karşılaştık.
Mehmet Şimşek, Hazine ve Maliye Bakanı olunca ekonomideki bütün sorunların çözüldüğü sanılıyordu. Akılcı ve ortodoks politikalara geri dönülür, faiz oranları biraz yükseltilir ve tüm sorunlarımız biterdi. (Öylemiydi?)
Uzmanlar uzun süredir ekonomideki sıkıntıların göründüğünden daha derin olduğunu söylüyor. Onları etiketlemek dinlemekten daha kolay olduğu için, sorunları birbirine bağlamak çözüm bulmaktan daha kolaydı. Bunu sadece faizle değil, bankalar, ihracat, rezervler, KKM, üretim, işçilik, konut, araba, kira gibi her alanda yaptığımızda Mehmet Şimşek’in kucağına kocaman bir top bıraktık. Ekonomist Tunç Şatıroğlu buna ‘Gordion Düğümü’ adını verdi. Önce yaşananları sonra durumu anlatalım.
Gordian Düğümü nedir?
Pek çok farklı kaynakta farklı versiyonları bulunan ‘Gordion Düğümü’, özetle Gordius’un (ya da oğlu Midas’ın) bir rivayete göre kral olduğu zamanki yemininin öyküsüdür. Kral, tapınağa ve yaratıcılara adak olarak sunduğu arabasını o kadar sıkı bağlamıştı ki, bu düğümü çözenin dünyaya hükmedeceğine inanılıyordu.
Büyük İskender gelir, Gordion Düğümü’nü çözmeye çalışır, çözemeyince kılıcıyla keser.
Çözülmemiş meseleleri kesip atmak, çözülmemiş problemleri acı da olsa analize sokmak, sorumluluk/inisiyatif almak, iç içe geçmiş problemleri zorlaştırmak gibi pek çok anlamı olan bu tarihsel benzetmeyi neden hatırladık?
Gelelim bugün kendi hikayemize: 2018 seçimlerinin ardından Hazine ve Maliye Bakanı olan Berat Albayrak, kur saldırılarının ortasında göreve başladı. Merkez Bankası başkanı Murat Çetinkaya idi. Çetinkaya faiz oranlarını artırmaya başladı, ancak “itaatsizlik” nedeniyle görevden alındı.
2019 yerel seçimlerinden sonra döviz kuru sakinleşti ancak enflasyonda bir hareketlenme oldu.
Değişen Merkez Bankası Başkanı Murat Uysal da sorun yaşamamak üzereydi. Değerli ekonomistler birden dövizdeki durgunluğun TCMB rezervlerindeki azalmaya bağlı olduğunu keşfettiler. “128 milyar dolar nerede?” nurball gibi bir sorumuz vardı.
2020 pandemisi ile geldi. Dünya ‘kalıcılara’ para dağıtıyordu ve para akacak kanal arıyordu. Uysal, yaklaşan enflasyon dalgasına karşı önlem almaya çalışırken görevden alındı.
24 saat içinde Bakan da Instagram üzerinden istifa etti. Yerine gelen TCMB Başkanı Ağbal, 4 ay görevde kalabildi.
Yerine geçen Kavcıoğlu, 6 ay sonra her ay değişecek göstergelerle faiz indirimlerine başladı. Döviz saldırıları tetiklendi. Bu süreçte Bakan Elvan da görevden alındı ve yerine Nabati geçti.
Bu durum Mayıs 2023 seçimlerine kadar sürdü. Seçim bitti, Bakan da değişti, TCMB Başkanı da değişti.
Sürecin kısa özeti bu şekilde olurken bir dizi yeni ekonomik model, tedbir, kural, kısıtlama uygulandı. Ekonomiden ziyade finans mühendisliği olduğu birçok kişi tarafından eleştirildi. Sonuca geldiğimizde;
Ekonomist Tunç Şatıroğlu, durumu şöyle özetledi:
Rezervler tükenmeden önce doların ateşi düşürülemez. Bu devam ederse, rezervler tamamen tükenecek.
Faiz oranları yükselmeden enflasyon düşmez.ve insanlar döviz bozdurmuyor ve hatta daha fazlasını talep ediyor.
ilgi artışızorlu düşük faizli tahvilgötürüldü bankalariçin olumsuz.
“Sakal aşağıda, bıyık yukarıda”
TCMB zorunlu tahvilleri alsın denilirse bu sefer para basmak demektir. şişirme daha da yükseltir. Döviz talebi daha da artıyor.
Dahası Faiz oranı yavaş yükselirse istenilen etkiyi yaratamaz.ve döviz talebini azaltamaz.
Faiz oranları hızlı yükselirsebu sefer istenen etkiye sahip, ancak Krediye bağımlı birçok şirket zor durumda.Ve bankalar için olumsuzBu mümkün.
“Gordian düğümünü çözmemek Türkiye’yi uçurumdan aşağı atmak olur” diyen Şatıroğlu, çözmek için gerekeni de yaptı:
Bunu çözmek için Büyük İskender gerekir.. Kim bu Büyük İskender?
Ancak, bu gönderilere yapılan yorumlar çok fazlaydı.
Bir kez “hiçbir şey yapma”
Yapılanlardan daha kolay sonuçlar doğurabilirdi.
Uzman görüşleri,
Ekonomistlerin yorumları
2021 Eylül-2023 Mayıs dönemi
Söylemlerinde “ne diyorlar?” Durup bakmak bile yeterli olurdu.
Bu belki de en değerli soruydu: “İskender kimdir?” Yorumlara yanıtlarınızı bekliyoruz.
